آشنایی با قرآن 5، ص 16

مشکلات را حل می‏کند و یک سلسله اخلاق و مراسم و آداب به وجود می‏آورد و بالاخره به نحوی جامعه‏ساز است‏ «1».

______________________________
(1). بر خلاف آنچه بعضی خیال می‏کنند که هرچه تمدن پیش برود نیاز به دین کمتر می‏شود، عکس قضیه است، هرچه تمدن جلوتر می‏رود به دلیل آنکه عصبیتها- آن چیزهایی که افراد را به حکم یک روح خانوادگی، روح قبیله‏ای، روح قومی و امثال اینها پیوند می‏داد- ضعیف می‏شود بشر به سوی فردیت می‏رود یعنی پیوند طبیعی و عاطفی او با افراد دیگر کاهش پیدا می‏کند، و این یک امر محسوسی است. شما اگر همین مردم ایران امروز را با مردم پنجاه یا صد سال پیش مقایسه کنید می‏بینید هر چه به عقب برمی‏گردیم پیوندهای خونی، نژادی و خانوادگی بیشتر بوده و هرچه که تمدن جلو آمده است این پیوندها کاسته شده و کم کم به حدی رسیده است که حتی برادرها هم با یکدیگر تقریباً در حدی بیگانه شده‏اند. در قدیم پسرعموها پیوندشان از برادرهای امروز قویتر بود، بلکه نوه عموها و عمه‏ها و خاله‏ها وقتی به یکدیگر می‏رسیدند واقعاً یک احساس الفتی می‏کردند در حالی که امروز حتی وقتی برادرها به یکدیگر می‏رسند این‏طور نیست.

در اروپا که اساساً حتی پیوند پدر و پسر و مادر و فرزند هم دارد ضعیف و بریده می‏شود. همه شده‏اند «من». «ما» ی قبیله‏ای و «ما» یی که تعصب قبیله‏ای به وجود می‏آورد، همه به «من» تبدیل شده است. از طرف دیگر بشر نیازمند به این است که روابط اجتماعی داشته باشد و امروز به این نقطه رسیده‏اند که باید چیزی جانشین آن عصبیتهای قبیله‏ای بشود ولی دیگر چیزی در حد عصبیت نمی‏تواند وجود داشته باشد، باید یک عاملی که افراد را آگاهانه به یکدیگر پیوند بدهد وجود داشته باشد؛ یعنی باید فلسفه‏ای برای زندگی وجود داشته باشد، فلسفه‏ای که افراد به آن ایمان داشته باشند، چون اگر ایمان نباشد و اعتقاد و خضوع و عاطفه نباشد فلسفه کاری نمی‏تواند بکند. فلسفه فقط فکر است، فکر هم مسخَّر انسان است، یعنی تابع تمایلات انسان است. علم روشنایی است، عمده این است که انسان چه چیز بخواهد و [با استفاده‏] از این روشنایی بخواهد به کجا برود. از علم کاری ساخته نیست. این است که می‏گویند بشر به یک ایمان و به یک آرمان و به یک فلسفه آرمان‏ساز نیازمند است و همین جاست که به اصطلاح امروز نقش عظیم دین روشن می‏شود. و نیاز امروز افراد بشر به چیزی که حکم یک روح را داشته باشد که افراد را به یکدیگر پیوند بدهد و حب و دوستی و علاقه به سرنوشت یکدیگر و وحدت [در بین آنها ایجاد کند] معلوم می‏گردد. آن پیوندی که مربوط به دوران قبیله‏ای بود گسسته شد ولی بشر امروز پیوند جدیدی می‏طلبد. به همین دلیل نیازی که در گذشته افراد بشر به دین داشته‏اند، امروز آن نیاز را به مرتبه اشد و اعلی دارند.