مجله حكومت اسلامی ، سال نهم ، شماره اول ، ص 273

_______________________________

آزادی معنوی، از دیدگاه قرآن و حدیث

«افرایت من اتخذ الهه هویه» (12)

«آیا دیده‌ای آن كس كه هوای نفسش را [همچون] خدای خود گرفت؟»

كسی كه من حقیقی‌اش گرفتار و اسیر هوای نفسش می‌باشد، نمی‌تواند خود را برده وبنده ندانسته، ادعای آزاد بودن از خود نماید

«الدنیا دار ممر لا دار مقر و الناس فیها رجلان: رجل باع نفسه فاوبقها و رجل ابتاع نفسه فاعتقها» (13)

دنیا خانه‌ای است كه از آن بگذرند، نه جایی كه در آن به سر برند و مردم در آن دو گونه‌اند: یكی آنكه خود را فروخت و خویش را به تباهی انداخت و دیگری آن كس كه خود را خرید و آزاد ساخت (14)

آزادی معنوی را نمی‌توان جز از راه دین، ایمان، نبوت، انبیا و كتاب‌های آسمانی تامین كرد (15)

بی‌شك، هیچ مكتبی به اندازه دین، در راه مبارزه با عوامل سلب آزادی معنوی - از راه مبارزه با هواپرستی - توفیق نداشته است (16) دین، انسان‌هایی چنان آزاده تربیت می‌كند كه تن به مانع‌های آزادی نمی‌سپارد و همواره با موانع رشد و تكامل خویش مبارزه می‌كنند تعلیمات انبیا همه در راستای آزاد كردن احساسات انسانی از تمایلات حیوانی است (17) ارزش‌های اخلاقی بدون پشتوانه مذهب، در حكم اسكناس بدون پشتوانه است كه زود بی‌اعتباری‌اش روشن می‌گردد

از سویی قوام زندگی اجتماعی بشر، بر اساس محترم شمردن پیمان‌ها، میثاق‌ها، قراردادها و وفای به عهد است و نیز احترام به عهد و پیمان، یكی از اركان جنبه انسانی تمدن بشری می‌باشد و از دیگر سو تنها این مذهب بوده است كه همواره توانسته است نقش بی بدیل خود را به عنوان پشتوانه محكم ارزش‌های اخلاقی و انسانی به خوبی ایفا كند (18)

همچنین یكی از شرایط پیدایش تمدن، آزادی فكر به معنای واقعی كلمه است; یعنی ملازم بودن فكر با عدم تعصب یا تساهل و به لحاظ همین‌گونه آزادی اندیشه بود كه اسلام توانست چنان تمدن عظیمی را پی‌ریزی كند (19)

امام صادق علیه السلام فرمود: (20) «پنج ویژگی است كه اگر در انسانی جمع نباشد، آن انسان اصلا قابل معاشرت نیست پنجمین آن‌ها - كه جامع همه آن خصلت‌ها و ویژگی‌ها است - آزاد منشی یا