پیام جاویدان ، سال اول ، شماره دوم ، ص 94

__________________________‏

این آیه‏ می‏گردد که

و الّذین امنو اشدّ حبّاللّه(29)

اما علامه طباطبایی طبق‏ روال گذشته انفاق را در محدوده هدایت‏ فطری مطرح می‏کند که هر انسان آزاده‏ای را در صدد رفع مشکلات همنوعان خود برمی‏آید.(30)

والذین یومنون بما انزل الیک و ماانزل من‏ قبلک

شهید مطهری ایمان به انزال کتب را به عنوان یکی از اصول هدایت تشریعی توضیح می‏دهد که شخص متقی‏ باید مؤمن به وحی باشد،و قرآن را کتابی بداند که از عالم‏ غیب به عالم شهادت آمده است(31)و حال جای آن سؤال‏ است که چرا موحوم طباطبایی با اینکه ایمان به انزال کتب را جز صفات انسان سلیم الفطره می‏داند،درباره اثبات آن هیچ‏ گونه بیانی را ابراز نمی‏نماید؟!در صورتی که انسان باید به‏ وحی در جهان خارج و واقع آشنا گردد و بعد به آن ایمان‏ بیاورد و گرنه ایمان به انزال کتب به صورت فطری چگونه‏ می‏تواند معنی بدهد.

وبالاخرة هم یوقنون

در مورد ایقان(حتمی الوقوع دانستن)به آخرت هم به‏ عنوان یکی از اصول هدایت تشریعی طبق تفسیر استاد، روال عادی آن طی می‏شود،(32)چون اعتقاد به جاودانگی‏ بعد از رفتن از این جهان را به وسیله وحی باور می‏کنیم و این نیز یکی از امتیازات مکاتب الهی است و یقین به آخرت‏ از مقوله علم و آگاهی تجربی و دریافت عادی انسان بیرون‏ است.در اینجا نیز علامه یک توضح کلی درباره آخرت‏ داده است.(33)بدون اینکه نحوه ارتباط اعتقاد به آخرت و جاودانگی را با هدایت فطری روشن نماید!

اولئک علی هدی من ربهم و اولئک هم المفلحونـ

در پایان،علامه نتیجه می‏گیرد که آیه فوق دلالت بر این‏ دارد که تمام هدایت‏ها از طرف باری تعالی است‏(34)بله،این‏ مطلب مورد قبول است و از آیات دیگر هم همین استنباط می‏شود که خداوند

«یضل من یشاء و یهدی من یشاء»(35)

است اما در اینکه چطور این آیه مربوط به هدایت فطری‏ می‏شود به وضوح مطلبی را ارائه نداده است.اما استاد طبق‏ بینشی که از آیات ارائه می‏دهد آیه را در جایگاه هدایت‏ تشریعی مطرح می‏نماید،بدین شیوه که انسان سلیم الفطره‏ در برخورد با پیام الهی پیامبران این پنج صفت در او به‏ وجود می‏آید:توحید،اقامه صلوة(خودسازی)،انفاق‏ (جامعه سازی)،ایمان به انزال کتب(نبوت)،ایقان به‏ آخرت(معاد)،یعنی این انسان هم نظرا و هم عملا،از درون‏ و برورن انسان صالحی شده و بر هدایت پروردگار قرار گرفته و مفلح و رستگار شده است،(36)و دیگر اینکه حمل‏ ایه بر هدایت تشریعی با ترکیبات نحوی‏(37)مفسرین‏(38)هم‏ قابل تطبیق می‏باشد.

نتیجه

از مقایسه و تطبیق آراء تفسیری دو عالم بزرگوار اسلام‏ یعنی مرحون طباطبایی(ره)و شهید مطهری(ره)که رابطه‏ معلمو متعلمی داشته‏اند چنین برمی‏آید هر یک به عنوان‏ مفسر قرآن آرا و نظرات خود را مستقلا بیان کرده‏اند،که از جمله می‏توان موضوعات زیر را بیان کرد:

1-مرحوم طباطبایی پنج آیه اول سوره بقره را درباره‏ هدایت فطری دانسته،در حالیکه شهید مطهری این پنج ایه‏ را دال بر هدایت فطری و هدایت تشریعی ذکر کرده است.

2-از نظر علامه طباطبایی ایمان به غیب،

«الذین یؤمنون‏ بالغیب»

دلالت دارد بر اینکه شخصی که سلامت فطرت‏ داشته باشد ایمان به خدا می‏آورد ولی نظر استاد مطهری این‏ است که این آیه بحث توحید را که رکن رکین بعثت انبیاء است،مطرح نموده است.

3-در بحث اقامه نماز،

«و یقیمون الصلوة»

استاد مطهری، آن را نمازی می‏داند که شرع می‏آموزاند اما نظر علامه‏ طباطبایی بر این است که شخص سلیم الفطره خود را ملزم‏ می‏یابد که در مقابل خدا عبادت کند.

4-همچنین راجع به انفاق

«و مما رزقناهم ینفقون»

استاد مطهری انفاقی را مد نظر دارد که شرع راهنمایی و ترغیب و تشویق می‏کند اما علامه طباطبایی انفاق را در محدوده‏ هدایت فطری مطرح کرده که هر انسان آزاده‏ای به‏ همنوعان خود کمک می‏کند.

5-مرحوم طباطبایی به انزال کتب

«و الذین یؤمنون‏ بما انزل الیک و ما انزل من قبلک»

را جز صفات انسان سلیم‏ الفطره دانسته،در حالی که شهید مطهری آن را به عنوان‏ یکی از اصول هدایت تشریعی به حساب آورده است.

6-طبق نظر استاد مطهری ایقان به آخرت

«و بالاخره هم‏ یوقنون»

یکی دیگر از اصول هدایت تشریعی است،در صورتی که‏ علامه طباطبایی یک توضیح کلی درباره آخرت داده و نحوه ارتباط آن را با هدایت فطری دقیقا روشن نکرده است.

آنچه در پایان می‏توان گفت این است که شهید مطهری‏ در عین احترام به استادش علامه طباطبایی،خود به عنوان