مجله قبسات، شماره 30و31، ص 121

تكامل تاریخ (مطهری، 1370، الف‏: ج 3، ص 454) و مواردی كه نه چنین است. (مانند منطق فهم متون دینی و ترازوی نقد تفسیر متن مقدس‏).

4. تجدید مطلع؛ استاد مطهری با چه مبانی به حل مسایل نوین كلامی رهنمون می‏شود؟ مهمترین آنها كدام ‏است؟ چه نظریه‏هایی در اندیشه مطهری نقش اصول نظام‏ساز را دارند؟ فرضیه تحقیق حاضر این است كه نظریه‏فطرت در مفهوم‏سازی خاص استاد مطهری نقش كلیدی را در نظام معرفتی ایشان به عنوان اساسی‏ترین مبنا ایفا می‏كند. این نظریه نه تنها انسان‏شناسی خاصی را به میان می‏آورد (به تصریح استاد در مجموعه آثار، ج 3، ص‏452) بلكه در گشودن بسیاری از معضلات كلامی به كار می‏رود. به تعبیر دقیق‌تر، نظریه فطرت نه تنها مبنای حل‏مسایل فراوان است، بلكه محوری برای نظریه‏پردازی در تفسیر و تبیین بسیاری از پدیدارها، رفتارها و آموزه‏های دینی‏است.

اثبات فرضیه تحقیق محتاج گوارش مختصر از نظریه فطرت نزد استاد مطهری است. اما این گزارش را صرفاً با جهت‏گیری گزارشی و نه پژوهشی ارایه می‏كنیم زیرا چیستی نظریه فطرت، مبانی وادلّة آن، مسأله تحقیق حاضر نیست.

نظریه‏ای غیرمدون‏

علی‏رغم اهمیت زیرساختی نظریه فطرت در اندیشه استاد مطهری، این نظریه به صورتی غیرمدّون مطالعة ‏درون‏دینی روی ‏آورد استاد است و نه روش وی. ایشان در اثبات نظریه فطرت از روش برون دینی یعنی فلسفی مدد می‌جوید. روش فلسفی ایشان آمیزه‌ای از روش تحلیلی منطقی و ارجاع به تجارب فلسفی همگان است. «ناشی از یك‏ فكر فلسفی است كه در همه افراد بشر است». (همان‏: ج 3، ص 463)

گزارش اجمالی از نظریه فطرت‏

استاد مطهری فطرت را از ویژگی‌هایی در اصل خلقت و آفرینش انسان می‏داند (همان‏: ج 3، ص 455) اما این تنها به یك عنصر از مفهوم‏سازی ایشان اشاره دارد. با مقایسه‏ای كه وی در سه مفهوم طبیعت، غریزه و فطرت‏می‏كند ویژگی‌های فطری را ماوراءحیوانی و مقدس نیز می‏داند (همان‏: ص 466) در موضع دیگر از آنها باعنوان ارزشهای انسانی یاد می‏كند (همان‏: ص 468) و