مجله فقه ، سال یازدهم ، شماره سی و نهم ، ص 5

_____________________________

اجتماعى بود. از این خاستگاه، وى به یکى از مهمترین مدافعان دین در دوره خویش بدل گشت؛ مدافعى که براى او صیانت از دین، و کشاندن روح آن به عرصه هاى جدید و بسترهاى نوین اصلى ترین انگیزه و دغدغه به شمار مى آمد.

در اندیشه مطهرى فقه همچون سایر اجزاى دین در کانون تعرض این هجمه ها قرار داشت. از این روى طبیعى بود که به فقهى (کارامد) بیاندیشد؛ فقهى با خصلت هایى همچون هدفمندى، کارکردمحورى و پویایى در برخورد با پیچش ها و پیچیدگى هاى زندگى.

3. موقعیت ایمانى و آرمان خواهانه مطهرى

مطهرى نه تنها در برابر هجمه هاى دین برانداز به دفاع برمى خاست؛ بلکه در گامى به پیش به طرحى پیش روانه نیز از دین اعتقاد و باور داشت. دنیاى پیرامون وى سرشار از مکاتبى بود که هر یک به گونه اى و از منظرى، خویش را سزاوار مدیریت فکرى و ایجاد الگوهاى عملى براى اجتماع مى دیدند. مطهرى هویتى مستقل را براى دین در نظر مى گرفت که طبق آن به مثابه یک مکتب وارد عمل مى شود و یک ایدئولوژى تکامل بخش و تعالى آفرین را عرضه مى نماید. فقه مطهرى در چارچوب این برداشت وى نسبت به ماهیت و کارکرد دین باقى شکل گرفت و مطابق با این اصلیترین انتظار وى از شریعت و برنامه عملى آن براى زندگى قوام و معنا یافت.

بدینسان موقعیتهاى سه گانه بالا سبب شده بودند تا خواست و انتظار مطهرى از فقه به صورت گسترده اى با مناسبات دوره معاصر و نیازهاى آن گره بخورد. از این روى ارزش مطالعه فقه مطهرى فراتر از دیگر فقیهان هم عصر با وى الگوهایى را در شیوه رویکرد فقهى نشان خواهد داد که حاصل تلاشهاى فقهى نکته سنج براى ایجاد فقهى پاسخگو به نیازهاى زمان خویش مى باشد.

پایبندى به سازوکار استنباطى و نوآورى در چارچوب آن

علاقه مندى مطهرى به ارایه فتاوایى با کارکردهاى اجتماعى به هیچ روى وى را از مراعات ضوابط و قواعد استنباطى دور نمى داشت. اندیشه وى مبنى بر ضرورت کارکرد براى فقه، صرفاً معطوف به فهى بود که در چارچوب اجتهاد شکل گیرد. در نظر او به هیچ روى، صرف برخوردارى یک فتوا از کارکردها و کارایى ها براى پذیرش