جامعه بشری را تأمین نماید. نویسنده نیز معتقد است ادعای پویایی و توانمندی فرا زمانی و فرامکانی بودن آموزههای دینی قابل اثبات است و در دین عناصری وجود دارد ومکانیسمهایی در سیستم قانونگذاری اسلام به کار رفته که این قابلیت را عملی میسازد و این عناصر و مکانیسم قابل نشان دادن است. بنابراین رسالت مقاله با استفاده از آثار استاد مطهری(ره) پرده برداشتن از حکمت،فلسفه و راز ختم نبوت تبلیغی و تشریعی و پی بردن به عمق این اندیشه و کشف راز خاتمیت میباشد.
نویسنده امیدوار است نشانههایی از راه حل این مشکل را ارائه دهد.لازم است قبل از پاسخ به پرسشهای مطرح شده با سیمای ختم نبوّت با توجه به آیات و روایات آشنا شویم.
خاتمیت در قرآن
یکی از محکمترین ادلّه نقلی خاتمیت پیامبر بزرگ اسلام که با صراحت و روشنی تمام این موضوع را اثبات میکند غیر قابل شک و تردید میباشد،آیه شریفه زیر میباشد:
«ما کان محمد ابا احد من رجالکم،ولکن رسول اللّه و خاتم النّبیین،و کان اللّه بکلّ شیءعلیما»
(24)«محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست،ولی فرستاده خدا و خاتم پیامبران است و خدا همواره بر هر چیزی دانا است.»
در آیه فوق به طور صریح کلمه «خاتم النبیّین»(25)بر پیامبر اسلام(ص)اطلاق شده است.صرف نظر از برخی شبهات(26)بیاساس که بعضی منکرین به ویژه فرق ضالّه بهائیّت نسبت به دلالت این آیه مطرح کردهاند،میتوان گفت که از صدر اسلام تاکنون همه صاحب نظران در مسئله خاتمیت این ایه شریفه را مستند خویش قرار دادهاند. همچنین در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارد که به نوعی دلالت بر ختم نبوت دارند و چون تعداد این آیات زیاد است از آوردن آنها خودداری میشود.(27)
خاتمیت در احادیث
روایت منقول از طرف پیامبر بزرگ اسلام و همچنین از امامان معصوم(علیهم السلام)در این زمینه فراوان است. استاد جعفر سبحانی در کتاب«مفاهیم القرآن»(28)نزدیک به صد و سی و پنج روایت نقل کرده است.جهت رعایت اختصار به ذکر چند حدیث اکتفا میکنیم که از حمله آنها حدیث منزلت است،که از اخبار متواتر شمرده میشود.
پیامبر(ص)خطاب به حضرت امیر(ع)فرمودند:«أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی الاّ انّه لانبیّ بعدی»(29)آیا تو نمیخواهی جانشین من باشی همانگونه که هارون نسبت به موسی(ع)چنین نقشی داشت؟البته با این تفاوت که پس از من هرگز پیامبری نخواهد آمد.
امام باقر(ع)از پیامبر(ص)نقل میکند که حضرت فرمود:«ای مردم بدانید که پس از من پیامبر دیگری و آیین و سنت دیگری نخواهد آمد.هر کس چنین ادّعایی نماید،ادعایی باطل و بدعت خواهد بود که انسان را گرفتار عذاب جهنّم میکند،پس چنین فردی را بکشید و بدانید هر کس از این گونه افراد پیروی نماید،جای او دوزخ میباشد.»(30)
امیر المؤمنین علی(ع)در نهج البلاغه میفرماید:«بأبی أنت و أمّی،لقد انقطع بموتک ما لم ینقطع بموت غیرک من النبوة و الانباء و أخبار السماء...»؛(31)پدرم و مادرم فدای تو ای رسول خدا!با مرگ تو رشتهای پاره شد که در مرگ دیگران اینگونه قطع نشده،با مرگ تو رشتهء پیامبری،و فرود آمدن پیام و اخبار آسمانی گسست.»(32)
مبانی ختم نبوت:در بحث فلسفه خاتمیت بررسی موضاعات فراوانی لازم و ضروری به نظر میرسد.برخی از آنها از علائم و نشانهها و پیش فرضهای اندیشه ختم نبوت میباشد.شاید بتوان گفت که از آنان و پایههای اصلی این بحث محسوب میشوند که علل و موجبات ختم نبوت و رسالت را باید در آنها جستوجو نمود و بدون پرداختن به آنان موضوعات رمز و راز خاتمیت روشن نخواهد شد.
1-جهانی بودن و جاودانگی دین اسلام
آیات فراوان به صراحت دلالت میکنند که دین اسلام دین همه مردم روی زمین است و مخصوص قوم و ملّت خاصی نیست.یعنی عمومیت افرادی رسالت پیامبر بزرگ اسلام(ص)با آیات قابل اثبات است که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
-
«قل یا ایّها النّاس انّی رسول اللّه الیکم جمیعا»؛
(33)«بگو ای مردم من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم.»
-
«و ما ارسلناک الا کافّة للنّاس بشیرا و نذیرا»؛
(34)«ما تو را برای همه مردم نفرستادیم،مگر آنکه بشارت دهنده و انذارگر باشی.»
-
«و ما ارسلناک الا رحمة للعالمین»؛
(35)«ای پیامبر تو را نفرستادیم،مگر آنکه برای جهانیان مایه رحمت باشی.»
علاوه بر آیات فراوان،شواهد تاریخی نیز شاهد بر مد