اندیشه حوزه، سال 6، شماره 2، ص 9

منابع اصیل اسلامی همانند: قرآن، نهج‏البلاغه و متون روایی آشنایی داشته، آنها را مورد مطالعه و تدقیق قرار بدهد، ثانیا جامعه اسلامی را بشناسد. استاد مطهری اسلام‏شناسی و شناخت جامعه اسلامی را از امتیازات سیّد جمال می‏داند:

«سومین امتیاز سیّد آشنایی او با فرهنگ اسلامی و جهان اسلام بود.»(2)

دکتر شریعتی و امام خمینی نیز همانند شهید مطهری معتقد بودند که روشنفکر مسلمان باید شناخت کافی از جامعه خود داشته باشد، زیرا اگر چنین نباشد ممکن است جامعه را به انحطاط بکشانند.

«تمام عقب‏ماندگی‏های ما به خاطر عدم شناخت صحیح اکثر روشنفکران از جامعه اسلامی ایران بود.»(3)

ب. به اعتقاد مرحوم مطهری روشنفکر مسلمان مبلّغ دین بوده و کوشش می‏نماید تا اسلام را با متد و معیارهای جدید و در قالبهای نو به نسل جوان عرضه کند.

ج. ایشان معتقد است، روشنفکر مسلمان قبل از مرحله روشنفکری و بعد از مرحله روشنفکری، مؤمن به اسلام است.

د. به رغم این که استاد مطهری به عنوان یک روشنفکر(4) با غرب و اندیشه‏های غربی با واسطه ارتباط برقرار کرده است، ولی روشنفکر مسلمان باید تحصیل کرده بوده و غرب را از نزدیک تجربه کرده و آن را بشناسد.5

به اعتقاد شهید مطهری از جمله مزایای اقبال این است که فرهنگ و اندیشه‏های فلسفی و اجتماعی غرب را بخوبی می‏شناخته است.(6)

اگر مشاهده می‏شود که تعریف استاد مطهری از روشنفکری به معنای مطلق یا مقیّد تعریف به عوارض بوده و کامل نیست، به دلیل این است که ایشان در مقام تعریف و تحدید مقوله روشنفکری نبوده است.

از صفاتی که شهید مطهری برای روشنفکران مسلمان برشمرد شاید بتوان نتیجه گرفت که ما نیازمند تعریف جدید و همخوان با فرهنگ و دین اسلام از روشنفکر دینی و مسلمان هستیم و نباید در تعریف روشنفکر مسلمان نیز مقلّدوار عمل کنیم.

5 ـ رسالت روشنفکر مسلمان

آیت‏اللّه‏ مطهری علاوه بر آگاهی بخشی به توده‏ها، مبارزه با استبداد و استکبار، نفی تحجّر دینی و احیای معارف دینی، دو رسالت مهم و اساسی دیگر را نیز