فصلنامه پیام، شماره88، ص93

است با روش و ابزار ویژه خویش آنها را بررسد. استاد مطهری با این نگرش برای پاسخ گویی به شبهات به همه حوزه‏های مربوطه وارد می‏شد و ضمن اشراف کامل به آن حوزه‏ها پاسخ‏های قانع کننده را در اختیار مشتاقان قرار می‏داد. بی تردید توجه به روش‏های تفکر استاد در حوزه کلام می‏تواند راهگشای خوبی برای عملکرد محققان و دانش پژوهان باشد.

مسئله محوری

نگاهی اجمالی به آثار استاد مطهری نشان می‏دهد که ایشان در غالب آثار خود مسئله محور بودند. آشنایی با شرایط زمانی خود، و بهره برداری از علوم مختلف و برخورداری از استعداد قوی و خردورزی، مسئله یابی را برای ایشان آسان‏تر نموده بود.

وی در مقدمه کتاب عدل الهی می‏نویسد:

این بنده از حدود بیست سال پیش که قلم به دست گرفته مقاله یا کتاب نوشته‏ام تنها چیزی که در همه نوشته‏هایم آن را مورد هدف قرار داده‏ام حل مشکلات و پاسخ گویی به سوالاتی است که در زمینه مسائل اسلامی در عصر ما مطرح است

{P . مجموعه آثار، ج ۱، استاد مطهری، ص ۳۸، نشر صدرا، ۱۳۶۸. P}

در مورد مسئله علل انحطاط مسلمین می‏نویسد: این جانب درست به یاد ندارد که از چه وقت با مسئله علل انحطاط مسلمین آشنا شده است، ولی می‏تواند به طور یقین ادعا کند که متجاوز از بیست سال است که این مسئله نظر او را جلب کرده و کم و بیش در اطراف آن فکر می‏کرده و یا نوشته‏های دیگران را در این زمینه می‏خوانده است.

{P . مجموعه آثار، ج ۱، ص ۳۴۶، نشر صدرا. P}

توجه بیست ساله به یک مسئله‏ای همچون علل انحطاط مسلمین، نشان از مسئله یابی آگاهانه و محققانه ایشان است او به خوبی دریافته بود که پاسخ دقیق به مسائل آنگاه محقق خواهد شد که زوایای مسئله مورد نظر، کاملاً شناسایی شده باشد. به عنوان مثال ایشان در پاسخ به این مسئله که آیا انسان، در آن واحد می‏تواند هم علم و هم دین داشته باشد، ضمن طرح ضرورتِ نیازِ انسان به علم و دین بعد از بررسی همه جانبه، جدایی این دو مقوله را باعث برهم خوردن تعادل اجتماعی عنوان می‏کند.

برای بشریت هیچ چیز گران‏تر و مشئوم‏تر از جدایی دین و دانش نیست. این جدایی تعادل اجتماعی بشری را از بین می‏برد. زمانی مردم گرایش‏های دینی خود را جدا از علم جستجو