مجله مشكو‌ة ،شماره 82، صفحه 107

رعایت آن را لازم می داند، جدال احسن است.(3)

خداوند خطاب به پیامبر (ص) می گوید:

«اُدْعُ اِلی سَبیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِیَ اَحْسَنُ...»(4).

مردم را با پند و حكمت نیكو به سوی خدا بخوان و با آنها به بهترین طریق مناظره كن.

این طریقی است كه قرآن پیش روی ما نهاده است. اگر در بحثها و مناظره ها بجز این روش، عمل كنیم، نه تنها ثمره ای به بار نمی نشیند، چه بسا زیان های جبران ناپذیری هم برجای خواهد ماند. در آثار به جای مانده از استاد مطهری، این شیوه برخورد كاملاً مشهود است. البته این بدان معنی نیست كه استاد همیشه با نرمی برخورد می نمود، بلكه آنجا كه لازم می دید، شدت عمل هم به خرج می داد، ولی در همان حال نیز به نحو احسن برخورد می كرد؛ برای نمونه، در پایان مقدمه كتاب ارزشمند علل گرایش به مادیگری می نویسد:

«این بود شمّه ای از تذكراتی كه می خواستم خیرخواهانه و دوستانه به عزیزانی كه هنوز فكر می كنم اغفال شده هستند، بدهم. امیدوارم این تذكّرات، سودمند واقع گردد»(5).

روی این سخن با كسانی است كه استاد در جای دیگر در مورد آنها می گوید:

«مطالعه نوشته های به اصطلاح تفسیری كه در یكی دو سال اخیر منشر شده و می شود، تردیدی باقی نمی گذارد كه توطئه عظیمی در كار است، در اینكه چنین توطئه ای از طرف ضدمذهب ها برای كوبیدن مذهب در كار است، من تردید ندارم. آنچه فعلاً برای من مورد تردید است این است كه آیا نویسندگان این جزوه ها، خود اغفال شده اند و نمی فهمند كه چه می كنند و تنها دستهای پشت پرده هستند كه می دانند چه می كنند، و یا خود اینها عالما عامدا با توجه به اینكه با كتاب مقدس هفتصد میلیون مسلمان چه می كنند، دست به چنین تفسیرهای ماتریالیستی زده و می زنند؟

... اگر پس از این تذكرات، باز هم راه انحرافی خود را تعقیب كردند، ناچاریم آن ماتریالیسم را «ماتریالیسم منافق» اعلام نماییم»(6).

4 ـ برخورد احترام آمیز در نقل اقوال

استاد مطهری در نقد و بررسی اندیشه های مخالف به هنگام نقل اقوال آنها، با ادای احترام، به نظرات آنها می پردازد؛ برای نمونه استاد آنجا كه «علم زدگی روشنفكران معاصر» را به نقد می كشد(7)، در بخشی كه به كتاب راه طی شده می پردازد در چند مورد كه از آن مطلبی نق

مجله مشكو‌ة ،شماره 82، صفحه 108