مجله پانزده خرداد، شماره 26 و 27، ص83

در جامعه ایران نداشته است‌(5).توجه و گرایش به سوی غرب و جریان غرب‌باوری در ایران از زمانی آغاز گردید كه افرادی از ایران برای تحصیل عازم غرب شدند.در این‌ زمان غربی‌ها با پشت كردن به دین،نقش كلیسا را در امور سیاسی و اجتماعی به شدت‌ تضعیف كرده بودند و افكار الحادی و اومانیستی سراسر اروپا را فراگرفته بود.همزمان‌ با شروع و گسترش انقلاب صنعتی در غرب،اندیشه‌های اومانیستی ومادّی در آن دیار رواج یافت و روند صنعتی شدن به طور فزاینده‌ای رو به رشد و گسترش گذاشت. محصلین ایرانی در چنین فضایی مشغول تحصیل بودند و با مقایسه وضع فلاكت‌بار مادّی ایران در زمان قاجاریه با غرب و پیشرفت صنعتی و مادّی غرب،آنان مجذوب‌ اندیشه‌های اومانیستی غرب شدند كه البته نقش خود غربی‌ها در جذب آنان از شیفتگی و علاقه ایرانیان كمتر نبوده است.

لژهای فراماسونی،این‌گونه افراد را كه فرهنگ و مذهب خود را فراموش كرده‌اند و شیفته فرهنگ سكولاریستی و اومانیستی غرب گردیده بودند،بهترین طعمه برای‌ محافل فراماسونی خود تشخیص دادند،بطوریكه از میان غرب رفته‌های ایرانی آن‌ زمان،كمتر كسی را می‌توان یافت كه به عضویت لژهای فراماسونی در نیامده باشد و یا بی‌ارتباط با آنان نباشد(6)

میرزا ملكم خان ناظم الدوله،میرزا حسین خان سپهسالار،میرزا فتحعلی‌ آخوندزاده و سید حسن تقی‌زاده و...را می‌توان از منادیان اصلی فرهنگی غرب در ایران‌ نام برد.آن‌ها پس از بازگشت به ایران با سفرای كشورهای غربی در ایران ربطه برقرار نموده و مورد تأیید و پشتیبانی سفارتخانه‌های آنان قرار گرفتند.

با توجه به بی‌كفایتی درباریان قاجار و نفوذ سفرای غربی در دربار،منادیان فرهنگ‌ غربی به آسانی به دربار قاجاریه رخته نمودند و در آنجا عهده‌دار حفاظت از منافع غرب‌ شدند و به نشر و ترویج فرهنگ غرب می‌پرداختند.سپس به تشكیل محفل‌های ماسونی‌ پرداخته و شاهزادگان درباری را به عضویت لژهای مزبور درمی‌آورند و بدین ترتیب، قشر جدیدی به نام روشنفكر و متجدد مآب وابسته شكل می‌گیرد (7)