فصلنامه قبسات، سال نهم / زمستان 1382 و بهار 1383،ص 165

_____________________________________

اين مباحث: مفهوم ‏انسان‏شناسي و روش‏هاي آن، آفرينش انسان، جايگاه انسان در نظام‏هستي و به‌ويژه بين پديده‏ها، استعدادها و توانمندي‏هاي انسان، امتيازات و ويژگي‏هاي انسان، محدوديت‏ها و موانع رشد و تعالي انسان، گرايش‏ها و نيازمندي‏هاي انسان، جاودانگي و فناناپذيري انسان، روابط متفاوت انسان... كه در اين بين، يكي از مهم‏ترين محورهاي بحث از انسان ‏مربوط است به سعادت و كمال حقيقي انسان و اين كه انسان ايده‏ال و كامل كيست؟ فعليت متعالي و كمال متناسب با انسان چيست؟

شهيد بزرگوار و استاد برجسته آيت‏الله مطهري (قدس سره‏) در عصري كه اقبال عمومي به مسائل مربوط به انسان و تمركز مكاتب‏ گوناگون بر محوريت اومانيسم در حوزه انديشه و عمل، بيش از هر زمان‏ ديگر خودنمايي مي‏كرد، در جايگاه اسلام شناس آگاه به زمان و سنگرنشين فرهنگ اسلام ناب، ديدگاه‏هاي اسلام را از زواياي گوناگون ‏درباره انسان تبيين و به زيبايي تفسير كرده است. (مانند آن چه آن شهيد بزرگوار در باره آفرينش انسان، دو ساحتي و دو بُعدي بودن انسان، اصالت روح، بينش‏ها و گرايش‏هاي انسان، هدف و غايات انسان، استعداد و قوا و نيروهاي انساني، خصوصيات ‏برجسته انسان، هدايت انسان، تفاوت‏هاي انسان با موجودات ديگر و نوع رابطه انسان با ساير پديده‏ها و خدا و... بيان كرده است و آثار متعدّدي را در اين خصوص از خود به جاي گذاشته‏ است‏) يكي از مباحثي كه آن شهيد بزرگوار، با انگيزه و هدف و شورخاصّي آن را توضيح داده، معرّفي انسان كامل اسلام است؛ البتّه هدف اواز بيان اين موضوع فقط تفسير و تبيين نظري و دفاع از نظريه اسلام در برابر نظريه‏هاي ديگر نبود؛ بلكه طرح اين بحث را دربردارنده آثار تربيتي ‏و عملي فراوان دانسته و آن چنان كه خود فرموده، درك صحيح آن را شرط مسلماني و پيمودن صراط مستقيم مي‏داند:

ما اگر انسان كامل اسلام را [چه از راه بيان قرآن و چه از راه شناخت ‏شخصيت پرورده‏هاي قرآني ] نشناسيم نمي‏توانيم راهي را كه اسلام ‏معيّن كرده است، برويم. نمي‏توانيم ما يك مسلمان واقعي و درست باشيم. جامعه ما نمي‏تواند يك جامعه اسلامي باشد؛ پس ضرورت دارد حتماً انسان‏ كامل و عالي و متعالي اسلام را بشناسيم. (مطهري، انسان كامل، ص 7)

شناخت انسان كامل يا انسان نمونه از ديدگاه اسلام، از آن نظر براي ما مسلمين‏واجب و لازم است كه حكم مدل و حكم الگو و حكم سرمشق را دارد؛ يعني ما اگر بخواهيم يك مسلمان كامل