استاد مطهری همانند سایر اندیشمندان و متفكران در باب نیاز انسان به دین و رسالت انبیا، تا آن جا اظهار نظر می‏كند كه پای عقل و علم در آن راه نیابد و با تأكید بر ظهور دین در غیاب عقل، مسأله معاد و حیات اخروی را منشأ ضرورت دین معرفی می‏كند. همچنین برهان اِنّی و استدلال از راه معلول به علت را مورد استفاده قرار می‏دهد. وی در این باره می‏فرماید:

«فرضا هم ما نتوانیم نیاز عالم خلقت را به نبوت به دست آوریم و به اصطلاح نتوانیم از راه برهان لمّی یعنی از راه علت به معلول ـ استدلال كنیم، از راه معلول به علت استدلال می‏كنیم... مثلاً اگر كسی در تعلیمات انبیا نوعی پیشگوییها یعنی اِخبار از غیب را قبول كند، اگر پیغمبران از آینده‏ای خبر دهند و آن آینده واقع شود، اگر از گذشته‏ای خبر دهند كه آن گذشته را از دیگران نیاموخته‏اند و معذلك صحیح می‏دانند... یا اگر در تعلیمات انبیا تعلیماتی ببینیم كه آن قدر منطبق با مصالح بشریت و یا جمیع شؤون بشریت است كه علما و فلاسفه كه در ادوار گذشته آمده‏اند، به علت این كه همه شؤون زندگی بشر را نمی‏توانستند بشناسند، تعلیماتشان تعلیمات ناقص بوده و تعلیماتی كه اینها داده‏اند در مقایسه با تعلیماتی كه دیگران داده‏اند به حدی از كمال بوده كه باز امكان ندارد مال یك فرد عادی باشد كه یا از طریق تعلیم و تعلم یا از طریق تجربه و آزمایش و یا از طریق نبوغ بدست آورده باشد.»[2]

«ما ملزم نیستیم كه حتما راه «نیاز» را بگوییم اگر این راه را اثبات نكردیم مسأله نبوت بكلّی از میان رفته؛ نه، ما تنها از راه برهان لِمّی كه راه نیاز است نمی‏خواهیم وارد بشویم، از راه آیات و دلایل كه راه انّی است نیز وارد می‏شویم و به طور كلی این راه را راه درستی می‏دانیم.»[3]

استاد مطهری از طریق بیان و كشف فواید، رسیدن به نیاز را منطقی و صحیح نمی‏داند؛ زیرا چه بسا چیزهایی كه فوایدی را دارا هستند و جای چیزهای دیگری را اشغال كرده‏اند كه فوائد بیشتری دارند. هیچ حكومت فاسدی در دنیا نیست، مگر این كه یك آثار مفیدی هم دارد. به همین دلیل برخی بر این باورند كه پیامبران با همه آثار مفیدی كه داشتند، به جهت مواجهه بشریت با ایمان الهی، از علم و تمدن جلوگیری نمودند؛ بنابراین از آثار مفید یك شی‏ء نمی‏توان صحت آن را كشف كرد.[4]

نكته قابل توجه دیگر آن كه استاد در روش‏شناسی مسأله انتظار بشر از دین به روش درون و برون دینی اعتماد كرده است؛ یعنی هم از آیات قرآن بهره گرفته و هم از عقل و تجربه استمداد می‏جوید وی در كتاب وحی و نبوت از روش نخست و در كتاب نبوت از روش دوم استفاده نموده است.