کلیات علوم اسلامی، ج 2، (کلام و عرفان و حکمت عملی)، ص: 80

درس دوم: عرفان نظری‏

اکنون باید به توضیح بخش دوم عرفان، یعنی عرفان نظری بپردازیم. عرفان نظری به تفسیر هستی می‏پردازد، درباره خدا و جهان و انسان بحث می‏نماید.

عرفان در این بخش خود مانند فلسفه الهی است که در مقام تفسیر و توضیح هستی است و همچنان که فلسفه الهی برای خودْ موضوع، مبادی و مسائل معرفی می‏کند، عرفان نیز موضوع و مسائل و مبادی معرفی می‏نماید. ولی البته فلسفه در استدلالات خود تنها به مبادی و اصول عقلی تکیه می‏کند، و عرفان مبادی و اصول به اصطلاح کشفی را مایه استدلال قرار می‏دهد و آنگاه آنها را با زبان عقل توضیح می‏دهد.

استدلالات عقلی فلسفی مانند مطالبی است که به زبانی نوشته شده باشد و با همان زبان اصلی مطالعه شود، ولی استدلالات عرفانی مانند مطالبی است که از زبان دیگر ترجمه شده باشد؛ یعنی عارف- لااقل به