مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ‏21، ص: 179

می‏برد.

سخن ادوارد براون‏

ادوارد براون، مستشرق معروف، در جلد اول تاریخ ادبیات که تاریخ فکری ایرانیها را بیان می‏کند، راجع به وضع ایرانیها در صدر اول اسلام بحث می‏نماید. در آنجا حرفهای بسیار خوبی دارد. البته یک حرفهایی هم دارد که اشتباه است و اصلًا یک نفر خارجی نمی‏تواند در این گونه موارد اشتباه نکند «1»، ولی یک حرفهایی دارد که حسابی است. می‏گوید: من کوشش می‏کنم که در این کتابم خودم را از یک اشتباه بزرگ که بعضی از هموطنانم مرتکب شده‏اند مصون بدارم. آن اشتباه این است که بعضی از هموطنان من- که نظرش به سرجان ملکم است که کتاب تاریخ ایران را نوشته است- نام دو قرن اول اسلام برای ایران را «دو قرن سکوت» گذاشته‏اند که بعد از دو قرن، دولت طاهریان و بعد سامانیان و بعد صفاریان تشکیل شد. در این دو قرن ایرانیها از خود حکومتی تشکیل نداده بودند و حکومت در دست عربها بود.

البته اینکه حکومت تشکیل نداده بودند یعنی ایرانی پادشاه یا خلیفه نبود و الّا قدرتهایی به اندازه قدرت خلیفه تشکیل داده بودند، وزارت می‏کردند به طوری که به اندازه خود خلیفه قدرت داشتند مانند برامکه یا فضل ذوالریاستین. منظورشان این است که دو قرن اول اسلام از نظر ایران، دو قرن سکوت و خاموشی بوده است؛ یعنی ایرانی اسلام را به طوع و رغبت نپذیرفت، زور سیاسی بود که بر آنها تحمیل شده بود و تا وقتی که از خود پادشاهی نداشتند در سکوت و خاموشی بسر می‏بردند. این حرف سرجان ملکم انگلیسی است، که در ایران همین حرف را به صورت کتابی درآوردند و اسمش را دو قرن سکوت گذاشتند و در آن کتاب تا توانستند به اسلام حمله کردند. این حرف را یک انگلیسی گفته است، بعد انگلیسی دیگر فاضلتر گفته است که این اشتباه است، ولی خود ایرانیها این حرف را رها نمی‏کنند. ادوارد براون می‏گوید: ولی من کوشش می‏کنم این اشتباه را مرتکب نشوم، برای اینکه اگر ما به تاریخ ایران مراجعه کنیم می‏بینیم به اندازه‏ای که ایرانی در آن‏

______________________________
(1) یک کسی که اهل یک فرهنگ است، البته وقتی وارد یک فرهنگ اجنبی می‏شود ممکن است اشتباه کند.