شرح منظومه‏، ص: 16

این منظومه را در حکمت اعلی به رشته کشیدم‏

همانکه در قرآن با نام «خیر فراوان» نام برده شده است‏

شرح: در مصراع دوم این بیت اشاره می‏کند به آیه 269 از سوره بقره که می‏فرماید:

یؤتی الحکمة من یشاء و من یؤت الحکمة فقد اوتی خیرا کثیرا.

خداوند به آنکه بخواهد و مصلحت بداند «حکمت» عطا می‏فرماید و هر که به او حکمت عطا شود خیر فراوان به او داده شده است‏ «1».

این کتاب را «غرر الفرائد» نامیدم‏

و در این کتاب عقاید و افکار گره مانندی به ودیعت نهادم‏

شرح: منظومه حاجی سبزواری مجموعاً دو بخش است و خود مؤلّف هر بخش را کتابی جداگانه قرار داده و نامی خاص بر آن نهاده است:

الف. منطق.

ب. حکمت.

بخش منطق را «اللّئالی المنتظمة» و بخش حکمت را که اکنون قسمتی از آن را شرح می‏کنیم «غُرَرُ الفَرائِد» نامیده است.

______________________________
(1). حکمت یعنی دریافت حقیقت. از آن جهت به دریافت حقیقت «حکمت» گفته می‏شود که استحکام دارد و پشتوانه‏اش واقعیت است؛ بر خلاف دریافتهای غیر منطبق با واقعیت که استحکام ندارد و مانند خانه عنکبوت سست و بی بنیاد است. فلسفه‏ها به هر اندازه صحیح و مطابق با واقع باشند شایستگی این واژه مقدس را دارند.

بشر در تلاشهای خویش در جستجوی «حکمت» یعنی دریافتی صحیح و منطبق با واقعیت است و اما اینکه چه اندازه در این راه توفیق حاصل کرده است خدا می‏داند. بدیهی است که پیروان هر مکتبی به هر نسبت که به عقاید و افکار خویش ایمان داشته باشند آن را «حکمت» تلقی می‏کنند. حاجی سبزواری که مؤمن به مکتب فلسفی اسلامی و بالخصوص به نحله صدرایی است، مطالب این فلسفه را بلا تردید مصداق «حکمت» می‏داند.